آشنایی با ادله و اسناد رخ داد پلید پوریم

مدخلی بر ایران شناسی بدون دروغ و بی نقاب، ۱۴۸

از هیچ مسیر و طریقی نمی توان قدمت ماقبل زندیه شیراز و یا دیگر شهرهای استان فارس را اثبات کرد و در سراسر آن استان، جز بقایای آثار عیلامیان و مهاجران یونانی، در هیچ اندازه و کاربردی بنای تاریخی پیش از کریم خان زند نمی بینیم. با این همه، در این خطه نسبتا پهناور، آثار فراوانی از کاروان سراهای ویرانه ای بر جاست که به شرح زیر، بنای آن ها از دوران به اصطلاح صفویه آغاز می شود و تا دوران قاجار ادامه می یابد. اینک گرچه ممکن است اندکی مطول بنماید، اما از آن که بررسی سخت گیرانه ی بقایای کاروان سراهای ایران، اسرار بسیاری از تهاجمات پنهان علیه هویت و هستی مردم ایران و به طور کلی مسلمین را خواهد گشود، پس دخول به باریکه راه های پنهان در این کاروان سراها ما را به گنجینه های مخفی مانده با ارزشی در زوایای آن رهنمون خواهد شد. بدین ترتیب، گرچه می توان تعداد قابل توجهی از کاروان سراهای موجود در فارس را، به قرائنی نه چندان متقن، ساخته هایی از عهد به اصطلاح صفویه بدانیم، اما این باراندازها، تماما بناهای بین راهی اند و ساخت کاروان سراهای درون شهری، در سراسر ایران، عمدتا از دوران قاجار و در شیراز از عهد زندیه آغاز می شود. این اشاره ی بدون معارض گواه است که در زمان صفویه هنوز در ایران شهری جز اصفهان، در اندازه نیاز به پایانه های حمل کالا نبوده است. آیا عجیب نیست که در مسیر شهرهایی هنوز ناپیدا این همه کاروان سرای بین راهی ساخته باشند و اگر ساخته اند در پس این سازمان دهی و سرمایه گذاری غول آسا چه آرمانی و هدفی نهفته است؟!! چنین ابهامات بی پاسخی لااقل این نظر را تقویت می کند که ساخت کاروان سراهای بین راهی در زمان اصطلاحا صفوی، فقط نمایشی از حیات اقتصادی و تظاهری به روابط اجتماعی است و ظهور شهرهای کنونی، حاصل تحولات اجتماعی و تدریجی دیگری است که به بیان آن با خواست الهی خواهم رسید. این مطلب بدیع، اگر با رد آسان ادعای دیرینگی تهران و شیراز اثبات می شود، پس گفت و گو در باب شهرهای کوچکی ضرورت ندارد که عمدتا چون نمونه قم و کرمان و تمامی دیگر شهرهای استان خراسان و آذربایجان، سده ها پس از صفویه و به طور اصولی پس از انقلاب ۵۷ توسعه یافته و از صورت دهات و قصبات خارج شده اند.

هنوز پیش از این که به توضیحاتی در باب بناهایی وارد شوم که در نقشه ی زیر از کاروان سراهای استان فارس در صفحه ی ۱۹۶ کتاب «کاروان سراهای ایران» آمده، تذکر و توجه دیگری را لازم می دانم، که به اثبات نبود تجمع شهری در ایران ماقبل صفوی، از مبداء قتل عام پوریم، بسیار مدد می رساند و آن نگاه دقیق تری به نقشه ی پراکندگی استقرار بقایای ابنیه کاروان سرایی است که معلوم می کند در حوزه های مهمی، که علی القاعده باید در مسیر ارتباطات منطقه ای و فرامرزی شناخته شوند، در هیچ دوره و حتی در زمان قاجار کاروان سرایی نساخته اند، که شامل سراسر نوار غربی و جنوبی و شرقی ایران، به استثنای استان فارس و خراسان و آذربایجان می شود!!! مثلا در همدان و ایلام و چهار محال بختیاری و کهکیلویه و بویر احمد و لرستان و کردستان و خوزستان و استان ساحلی و زابل و سیستان و بلوچستان، بقایای هیچ کاروان سرایی موجود نیست. چنین مطلب روشنی اثبات می کند که مقاطعه کاران وارد شده به ایران و ماموران ساخت این سلسله کاروان سراها، که اینک به نام صفویه می شناسیم، یا بخش مهمی از این سرزمین را نمی شناخته و یا از ورود به آن هراس داشته اند. همین اشاره کوچک معلوم می کند که گفت و گو از سرزمینی دارای مراکز تجمع شهری، روابط اجتماعی و دولت قدرتمند مرکزی، چنان که در باب صفویه مرسوم است، حتی تا میانه عهد قاجار نیز، به شوخی شبیه تر است. برای پنهان نگه داشتن چنین واقعیت مسلّم و محکمی است که به دنبال نام بسیاری از بزرگان تصوری در ایران نام شهری را افزوده اند: مورخ آملی، پزشک همدانی، سیاحتگر استخری، هنرمند و معمار شیرازی، سردار خراسانی و شاعر و ادیب و مفسر نیشابوری.

نقشه ی استقرار بقایای ابنیه ی کاروان سرایی در استان فارس

۱. نام کاروان سرا: آب باریک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی یزد خواست، شیراز. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۲. نام کاران سرا: آب سالو. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، کرامه. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه. 
3. نام کاروان سرا: آب گرم. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار،خنج. نوع پلان: متفرقه. قدمت: ساسانی، اسلامی. 
۴. نام کاروان سرا: آب گرم. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، جهرم. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه. 
۵. نام کاروان سرا: آصف. موقیعت جغرافیایی: بیضا (شمال شیراز) . نوع پلان:  . قدمت: صفویه. 
۶. نام کاروان سرا: احمدی. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، بوشهر. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه. 
۷. نام کاروان سرا: امین آباد. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، آباده. نوع پلان: ۸ ضلعی. قدمت: صفویه. 
۸. نام کاروان سرا: آنوه . موقیعت جغرافیایی: ۱۴ کیلومتری جنوب به شرق لار. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت:صفویه، قاجاریه. 
۹.نام کاروان سرا: باجگاه. موقیعت جغرافیایی: شرق شیراز. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۱۰.نام کاروان سرا: باشلو. موقیعت جغرافیایی: جاده ی سروستان، فسا. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۱۱.نام کاروان سرا: بنارویه. موقیعت جغرافیایی: جاده لار، جهرم. نوع پلان: هشت ضلعی. قدمت: صفویه.
۱۲.نام کاروان سرا: بیدزرد. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، فیروز آباد. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۱۳.نام کاروان سرا: ۲۰ کیلومتری شمال بستک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بستک. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۱۴.نام کاروان سرا: بیضا. موقیعت جغرافیایی: شمال غرب شیراز. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۱۵.نام کاروان سرا: بیضا. موقیعت جغرافیایی: شمال غرب شیراز. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه،قاجاریه.
۱۶.نام کاروان سرا: پاتوه. موقیعت جغرافیایی:         . نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: اوایل اسلام.
۱۷.نام کاروان سرا: پل آبگینه. موقیعت جغرافیایی: جاده شیراز، کازرون. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۱۸.نام کاروان سرا: تپه کوشک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی کازرون. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قبل ازاسلام.
۱۹.نام کاروان سرا: تل کشک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، بیشاپور. نوع پلان: دوایوانی. قدمت: ساسانی.
۲۰.نام کاروان سرا: تنگ زنجیران. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، فیروز آباد. نوع پلان: متفرقه . قدمت: اوایل اسلام.
۲۱.نام کاروان سرا: تنگ زنجیران. موقیعت جغرافیایی: جاده ی کازرون. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۲۲.نام کاروان سرا: جنوب سورمک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی آباده، شیراز. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۲۳.نام کاروان سرا: جوجهک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، فهلیان. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۲۴.نام کاروان سرا: جهرم. موقیعت جغرافیایی: جاده ی جهرم، فیروز آباد. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۲۵.نام کاروان سرا: چاپارخانه. موقیعت جغرافیایی: غرب شیراز. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۲۶.نام کاروان سرا: حاج آقا جمال. موقیعت جغرافیایی: جنوب لار. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۲۷.نام کاروان سرا: حاجی محمد رحیم. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، بوشهر. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۲۸.نام کاروان سرا: خان خوره. موقیعت جغرافیایی: جاده ی آباده، شیراز. نوع پلان: ۸ ضلعی. قدمت: صفویه.
۲۹.نام کاروان سرا: خان زنیان. موقیعت جغرافیایی: شیراز. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۳۰.نام کاروان سرا: خان زنیان. موقیعت جغرافیایی:        . نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۳۱.نام کاروان سرا: خان زنیان. موقیعت جغرافیایی: شیراز. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه قاجاریه.
۳۲.نام کاروان سرا: خان زنیان. موقیعت جغرافیایی: غرب شیراز. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۳۳.نام کاروان سرا: خانه کت. موقیعت جغرافیایی: جاده ی تبریز، شیراز. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۳۴.نام کاروان سرا: خاور (کاور). موقیعت جغرافیایی: جاده ی فیروز آباد، شیراز. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۳۵.نام کاروان سرا: خشکه زرد. موقیعت جغرافیایی: جاده ی یزد خواست. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۳۶.نام کاروان سرا: خاور. موقیعت جغرافیایی: جاده ی فیروز آباد، شیراز. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۳۷.نام کاروان سرا: خیر آباد. موقیعت جغرافیایی: ۷۴ کیلومتری شیراز به طرف سروستان. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۳۸.نام کاروان سرا: بیریس. موقیعت جغرافیایی: جاده لار. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۳۹.نام کاروان سرا: دروازه ی گچ. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، فیروز آباد. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: ساسانی.
۴۰.نام کاروان سرا: دو کوهک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، فهلیان. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: صفویه.
۴۱.نام کاروان سرا: ده بید. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، نزدیک پاسارگارد. نوع پلان: ۸ضلعی. قدمت: صفویه.
۴۲.نام کاروان سرا: ده گردو. موقیعت جغرافیایی: جاده ی یزد خواست، شیراز. نوع پلان: یک ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۴۳.نام کاروان سرا: دیودان. موقیعت جغرافیایی: جنوب شرقی شیراز. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۴۴.نام کاروان سرا: راهدار. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، بوشهر. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۴۵.نام کاروان سرا: یا رباط موت خون. موقیعت جغرافیایی: جاده ی جهرم، شیراز. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۴۶.نام کاروان سرا: سنگ آب. موقیعت جغرافیایی: جاده ی فهلیان، شیراز. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۴۷.نام کاروان سرا: غرب اوز. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، خنج. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۴۸.نام کاروان سرا: فرخ آباد. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، فیروز آباد. نوع پلان:    . قدمت:       .
۴۹.نام کاروان سرا: فرخ آباد. موقیعت جغرافیایی: شمال فیروز آباد. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۵۰.نام کاروان سرا: فیروز آباد. موقیعت جغرافیایی: نزدیکی فیروز آباد. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۵۱.نام کاروان سرا: قلعه کولی. موقیعت جغرافیایی: فارس. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۵۲.نام کاروان سرا: میان کتل. موقیعت جغرافیایی: جاده ی بم، گردنه ی بیرزن. نوع پلان: چهارایوانی. قدمت:صفویه.
۵۳.نام کاروان سرا: کوشک (قلعه کوشک). موقیعت جغرافیایی: جاده ی فیروز آباد. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: سلجوقی.
۵۴.نام کاروان سرا: ماهین آباد. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، یزد خواست. نوع پلان: چهارایوانی. قدمت: صفویه.
۵۵.نام کاروان سرا: مختک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، جهرم. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۵۶.نام کاروان سرا: مختک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، جهرم. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۵۷.نام کاروان سرا: مشیری . موقیعت جغرافیایی: جاده ی بوشهر، شیراز. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۵۸.نام کاروان سرا: مقصود بیگ. موقیعت جغرافیایی: جاده ی امین آباد، شیراز. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: اوایل اسلام.
۵۹.نام کاروان سرا: مقصود بیگ. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، فهلیان. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۶۰.نام کاروان سرا: موت خون. موقیعت جغرافیایی: جاده ی جهرم، شیراز. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۶۱.نام کاروان سرا: موت خون. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، جهرم. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۶۱.نام کاروان سرا: میان جنگل. موقیعت جغرافیایی: جاده ی سروستان، فسا. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۶۲.نام کاروان سرا: میان کتل. موقیعت جغرافیایی:        . نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۶۳.نام کاروان سرا: نیمار. موقیعت جغرافیایی: جنوب لار. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۶۴.نام کاروان سرا:        . موقیعت جغرافیایی: جاده ی نور آباد، بیشاپور. نوع پلان: متفرقه. قدمت: ساسانی.
۶۵.کاروان سرا:             . موقیعت جغرافیایی: جاده ی خاور، فیروز آباد. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۶۶.نام کاروان سرا:        . موقیعت جغرافیایی: روستای سیوند. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۶۷.نام کاروان سرا:        . موقیعت جغرافیایی: جاده ی کازرون، بوشهر. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۶۸.نام کاروان سرا:         . موقیعت جغرافیایی: جاده ی کازرون، بوشهر. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۶۹.نام کاروان سرا: داردم. موقیعت جغرافیایی: جاده ی ابرقو، اسفندان. نوع پلان: متفرقه. قدمت:         .
۷۰.نام کاروان سرا: کوشک زر. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز،یزد خواست. نوع پلان: متفرقه . قدمت: صفویه.
۷۱.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: ۲ کیلومتری شمال بستک جاده ی لار، بستک. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۷۲.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: ۱۳کیلومتری غرب لار. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۷۳.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: غرب لار. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه، قاجاریه.
۷۴.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، خنج. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۷۵.نام کاروان سرا: کوله، دهرا . موقیعت جغرافیایی: شمال لار. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۷۶.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: ۱۰ کیلومتری جنوب لار، جاده ی لار، بستک. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۷۷.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: ۱۲ کیلومتری غرب لار. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۷۸.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، خنج. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۷۹.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، خنج. نوع پلان: متفرقه. قدمت:
قاجاریه.
۸۰.نام کاروان سرا: پشت سنگر. موقیعت جغرافیایی: شمال لار. نوع پلان: چهار ایوانی . قدمت: قاجاریه.
۸۱.نام کاروان سرا: بیریس. موقیعت جغرافیایی: جاده ی  لار. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۸۲.نام کاروان سرا: معلم کثیر . موقیعت جغرافیایی: شمال غرب لار. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۸۳.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: ۶ کیلومتری شمال اردستان. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۸۴.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: جاده ی بستک، لار. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه، قاجاریه.
۸۵.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بستک. نوع پلان: متفرقه. قدمت: ایلخانی.
۸۶.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بستک. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه، قاجاریه.
۸۷.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، دشت ارژنگ. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۸۸.نام کاروان سرا: بهی. موقیعت جغرافیایی: جنوب لار. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۸۹.نام کاروان سرا: تنگ نائو . موقیعت جغرافیایی: شرق لار. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۹۰.نام کاروان سرا: سناخت. موقیعت جغرافیایی: جنوب لار. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۹۱.نام کاروان سرا: نیمار . موقیعت جغرافیایی: جنوب شرق لار. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۹۲.نام کاروان سرا: بستک. موقیعت جغرافیایی: جنوب لار. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۹۳.نام کاروان سرا: جویم (گویم). موقیعت جغرافیایی: شمال غرب لار. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۹۴.نام کاروان سرا: باغین. موقیعت جغرافیایی: جاده ی رفسنجان. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۹۵.نام کاروان سرا: بیاض. موقیعت جغرافیایی: جاده ی رفسنجان، یزد. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۹۶.نام کاروان سرا: خانه سرخ. موقیعت جغرافیایی: جاده ی کرمان، سیرجان. نوع پلان: کوهستانی. قدمت: صفویه.
۹۷.نام کاروان سرا: خرگو. موقیعت جغرافیایی: جاده ی کرمان، سیرجان. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۹۸.نام کاروان سرا: رباط غرب شهر بابک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، کرمان. نوع پلان: متفرقه. قدمت: اوایل اسلام.
۹۹.نام کاروان سرا: رو به روی رباط شمس(چاپارخانه). موقیعت جغرافیایی: جاده ی یزد، کرمان. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۱۰۰.نام کاروان سرا: سنگ تو. موقیعت جغرافیایی: جاده ی کرمان، سیرجان. نوع پلان: کوهستانی. قدمت: صفویه.
۱۰۱.نام کاروان سرا: سورچ. موقیعت جغرافیایی: جاده ی کرمان، راور. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۱۰۲.نام کاروان سرا: شهر بابک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی شیراز، کرمان. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۱۰۳.نام کاروان سرا: شیخ .موقیعت جغرافیایی: جاده ی سیرجان، یزد. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: قاجاریه.
۱۰۴.نام کاروان سرا: کبوترخان. موقیعت جغرافیایی: جاده ی رفسنجان، کرمان. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۱۰۵.نام کاروان سرا: ماهان. موقیعت جغرافیایی: ماهان کرمان. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۱۰۶.نام کاروان سرا: هروز آباد، حور. موقیعت جغرافیایی: جاده ی کرمان، راور. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۱۰۷.نام کاروان سرا:           . موقیعت جغرافیایی: ۱۶ کیلومتری جنوب شرق رفسنجان. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۱۰۸.نام کاروان سرا: چاپارخانه. موقیعت جغرافیایی: جنوب کرمان. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۱۰۹.نام کاروان سرا: چاپارخانه ریزو. موقیعت جغرافیایی: جاده ی زرند، کوه بنان. نوع پلان :متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۱۱۰.نام کاروان سرا: چاپارخانه. موقیعت جغرافیایی: ۲۰ کیلومتر شمال کرمان. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۱۱۱.نام کاروان سرا:        . موقیعت جغرافیایی: جاده ی کرمان، نگار. نوع پلان: دو ایوانی. قدمت: ساسانی.
۱۱۲.نام کاروان سرا: حیدر آباد. موقیعت جغرافیایی: جاده ی بیاض، رفسجان. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۱۱۳.نام کاروان سرا: چهل پایه. موقیعت جغرافیایی: جاده ی راور، مشهد. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۱۱۴.نام کاروان سرا: چاه باغین. موقیعت جغرافیایی: جنوب کرمان. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۱۱۵.نام کاروان سرا: حیدر آباد. موقیعت جغرافیایی: جاده ی بیاض، رفسنجان. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۱۱۶.نام کاروان سرا: حوض خان پنج. موقیعت جغرافیایی: جاده زرند، کوه بنان. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۱۱۷.نام کاروان سرا: بادنی. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۱۸.نام کاروان سرا: بادنی. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۱۹.نام کاروان سرا: بادنی. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۲۰.نام کاروان سرا: بادنی. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۱۲۱.نام کاروان سرا: برکه ی سلطان. موقیعت جغرافیایی: جاده ی بندر عباس، لار. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۱۲۲.نام کاروان سرا: برگه سفید. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۲۳.نام کاروان سرا: برگه سه تا. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۲۴.نام کاروان سرا: ۵ کیلومتری غرب انوه. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر لنگه. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه، قاجاریه.
۱۲۵.نام کاروان سرا: پهلوان. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر لنگه. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۱۲۶.نام کاروان سرا: تکیه خانه. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۱۲۶.نام کاروان سرا: تنگ دالون. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس.نوع پلان:کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۲۷.نام کاروان سرا: تنگ تائو. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه.
۱۲۸.نام کاروان سرا: تنگ دالون. موقیعت جغرافیایی: جاده ی بندر عباس، لار. نوع پلان: متفرقه. قدمت: قاجاریه.
۱۲۹.نام کاروان سرا: تنگ نو. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۱۳۰.نام کاروان سرا: تنگه دکان. موقیعت جغرافیایی: جاده ی بندر عباس، سیرجان. نوع پلان: کوهستانی. قدمت: صفویه.
۱۳۱.نام کاروان سرا: جنوب لار. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر لنگه. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه، قاجاریه.
۱۳۲.نام کاروان سرا: جیحون. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه، قاجاریه.
۱۳۳.نام کاروان سرا: شونو. موقیعت جغرافیایی: جاده ی بندرعباس، لنگه. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۳۴.نام کاروان سرا: دشت. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۳۵.نام کاروان سرا: رباط شاه عباسی. موقیعت جغرافیایی: شمال شرق بستک. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه، قاجاریه.
۱۳۶.نام کاروان سرا:رباط شاه عباسی. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر لنگه. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: صفویه، قاجاریه.
۱۳۷.نام کاروان سرا: سایه بان. موقیعت جغرافیایی: جاده ی بندرعباس، سیرجان. نوع پلان: متفرقه. قدمت:       .
۱۳۸.نام کاروان سرا:۳ کیلومتری شرق هورمود. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر لنگه. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۱۳۹.نام کاروان سرا: شرق تنگ نو. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۴۰.نام کاروان سرا: شمال بندر عباس. موقیعت جغرافیایی: جاده ی بندر عباس، سیرجان. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۱۴۱.نام کاروان سرا: شمال شرق بستک. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر لنگه. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۱۴۲.نام کاروان سرا: قلعه پهلو. موقیعت جغرافیایی: جاده ی بندرعباس، لار. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۱۴۳.نام کاروان سرا: کشیده دری. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندرعباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۴۴.نام کاروان َسرا: کشیده دری. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندرعباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۴۵.نام کاروان سرا: گچینه ۱. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: قاجاریه.
۱۴۶.نام کاروان سرا: گچینه ۲(قدیمی). موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۴۷.نام کاروان سرا: گیناو. موقیعت جغرافیایی: شمال بندر عباس. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۱۴۸.نام کاروان سرا: موخ احمد. موقیعت جغرافیایی: نزدیکی بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۴۹.نام کاروان سرا: نزدیک پل رود کول. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: قاجاریه.
۱۵۰.نام کاروان سرا: هاشم. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۵۱.نام کاروان سرا: ۸ کیلومتری شرق انوه. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۱۵۲.نام کاروان سرا: هورمود. موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر عباس. نوع پلان: چهار ایوانی. قدمت: قاجاریه.
۱۵۳.نام کاروان سرا: یونگی. موقیعت جغرافیایی: نزدیکی بندر عباس. نوع پلان: کرانه ی خلیج فارس. قدمت: صفویه.
۱۵۴.نام کاروان سرا:          . موقیعت جغرافیایی: جاده ی لار، بندر لنگه. نوع پلان: چهار ایوانی . قدمت: قاجاریه.
۱۵۵.نام کاروان سرا:         . موقیعت جغرافیایی: ۹ کیلومتری غرب انوه. جاده ی لار، بستک. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.
۱۵۶.نام کاروان سرا:         . موقیعت جغرافیایی: ۱۵ کیلومتری جنوب به شرق بستک. جاده ی لار، بندر لنگه. نوع پلان: متفرقه. قدمت: صفویه.

این توضیح و شرحی است غالبا بی اساس، در باب بقایای کاروان سراهای استان فارس، که از صفحه ی ۱۹۶ تا ۳۵۴ کتاب کاروان سراهای ایران برداشته ام. مولفان آن، ۷۵ نمونه از قریب ۱۵۰ کاروان سرای آن استان را، به قاجار، ۵۵ نمونه را به صفویه، ۴ نمونه را به ساسانیان، ۵ نمونه را به اوائل دوران اسلام، ۹ نمونه را به صفوی - قاجار و یکی را به سلجوقیان بخشیده اند. این که دولت سلجوقی و نمی دانیم برای چه منظور، تفننا در آن استان بزرگ، تک کاروان سرا و یا مثلا ساسانیان چهار نمونه بار انداز ساخته باشند، واقعا جز تمسخر تاریخ و نشانه ی اغراضی نزد سازندگان چنین کتاب هایی نیست و به طور مسلم هدف آن ها را تامین نمی کند که از این طریق قصد اثبات حضور این یا آن سلسله ی ناپیدا را داشته اند. زیرا به طور اصولی و چنان که در یادداشت بعد به خواست خداوند خواهد آمد، انتشار چنین معلوماتی، فاقد مستندات قابل اعتناست و جز بر اساس گمان و در اجرای منظوری معین تولید نشده است. (ادامه دارد)