«حمله مغول، که در سال ۱۲۱۸میلادی به وسیله چنگیز خونریز آغاز شد، یکی از مخوف ترین روی دادهای تاریخ است. بسیاری از ایالت ها بر اثر قتل عام های بی رحمانه از جمعیت خالی ماند، شهرها از صفحه روزگار محو شد و کتاب خانه های گران بها طمعه ی آتش فاتحان وحشی گشت. مغولان با ویرانگری کورکورانه شان سرزمین های گشوده شان را ویران کردند و چنان فتنه ای برانگیختند که ایران هرگز از اثرات آن کاملا قد راست نکرد. این کشور، برای چندین نسل تباه و دل سرد شد و دیگر نه حوصله و نه ظرفیت سازندگی داشت، ولی با پایان گرفتن قرن، فاتحان مغول، که بر اثر فرهنگ ایرانی، اسلام و حتی بودائیت نرمش و تربیت یافته بودند، بازسازی را آغاز کردند. خوش بختانه این فاتحان چیزی بیش از آدمکش و ویرانگر بودند، چون فتوحات شان بیش از آنچه مرهون تعداد افراد باشد به مهارت والای نظامی، خدمات جاسوسی موثر، مقاومت بدنی افسانه وار و بلند پروازی شخصی، حتی بی پروایی مربوط می شد. مجموع این مزایا، وقتی با سنت های تعقلی و زیباشناسی ایرانی ترکیب شد، سرانجام معماری سده ی چهاردهم میلادی را با حجم چشمگیر و تزیینات مجلل پدید آورد. تدریجا تمایل آنان به ویرانی کامل فرو نشست و هلاکوخان  نوه چنگیز و فرمانده همه نیروهای غربی به فکر طرح های ساختمانی افتاد. گرچه این تا حدی ناشی از تمایل به ساختن در عین ویران کردن بود، تا حدی هم باید ناشی از نیاز و لزوم داشتن یک معماری پیشرفته باشد». (پوپ، معماری ایران، ص ۱۷۰)

مهمل نویسی های پوپ در ورود به عصر مغول، در چنین اوجی قرار می گیرد که حصه و سایه ای از آن در نقل فوق مشهود است. او که در ارائه ی نمونه ای از معماری طاهریان و صفاریان و غزنویان و سلجوقیان جز معرفی چند برج فاقد شناسایی و حتی نوساز، ناتوان مانده بود، ناگزیر به ویرانگر قهاری محتاج می شود تا تمام آن ساخته های در خیال این مامور کنیسه را خراب کند و بهانه ای برای بی نشان بودن این سرزمین از مظاهر هستی جمعی بیافریند. پس ناشناخته ای با نام چنگیز را از ارض های شمال فرا می خواند با چنان کلنگی به دست که عرصه ایران را از ارکان معماری پاک کند و سهمی از ویرانی ناشی از پوریم را به گردن بگیرد. بدین سان ناگهان شهرها و جمعیت فرضی ایران به تاراج و ویرانی و قتل عام محکوم می شوند و جز همان چند مناره و کلیسایی باقی نمی ماند که پوپ بر مبنای آن ها کتاب معماری ایران را نوشته است!!! با این همه حد اعلای این دلقک بازی مکتب پوپ وصفی است که او در باب این ویرانگران از شمال رسیده ی مغول نام، به گوش مردم عوام می خواند: مردمی با تمایل به سازندگی در عین ویرانگری!!! آیا امثال پوپ را برای حضانت از فرهنگ سلیم آدمی، نباید به دیوانه خانه سپرد؟!!

«هلاکو فرمان داد برخی از شهرهای ویران شده را بازسازی کنند و خود کاخی زیبا با یک معبد بودایی در خوی و در حوالی سال ۱۲۶۰ رصد خانه ی مراغه را با هزینه ای گزاف ایجاد کرد، که در آن معماری به نام عرضی کار می کرد. جانشیان او کاخ ها و باغ های زیادی ایجاد کردند و در زمان ارغون خان معماری در مقیاسی وسیع احیا شد. این ایلخانان به نوبت بودایی، مسیحی، و مسلمانان سنی و شیعی بودند که موجب ایجاد تعدادی کلیسا و صومعه همچنین مرمت ایوان بزرگ تخت سلیمان در سال ۱۲۷۵به وسیله ی آباقاخان شدند. ظاهرا بناهای زیبای زیادی در اواخر سده ی سیزدهم در شیراز پدید آمد که اینک اثری از هیچ کدام بر جای نیست». (پوپ، معماری ایران، ص ۱۷۱)

تمام تاریخ ایلخانان فرضی حاکم شده بر ایران، بنا بر همین روایات بی اساس کنونی، فقط صد سال است، که مورخین کنیسه ای آن را میان هفده نفر، از هلاکو تا ایلخانی با نام عجیب انوشیروان عادل، تقسیم کرده اند و چنان که از پشت یکدیگر نباشند هر یک دین و مذهب جداگانه ای از مسیحی و مسلمان سنی و شیعه و حتی بودایی اختیار کرده اند و اگر به زمان ما از آن کاخ زیبای خوی، آن رصد خانه ی خنده دار برزنتی مراغه و آن قصرها و باغ های فراهم شده در عهد هلاکو نیز همانند آن بناهای شیراز، هیچ گونه اثری به اعتراف آشکار پوپ بر جای نیست، پس ادعای وجود آن معماری ایجاد شده در مقیاس وسیع، که پوپ تبلیغ می کند، جز آن چه در خیال این مهره ی کنیسه می گذرد، ارتباطی با معماری ایران ندارد و اگر چنین مالیخولیای معماری را در جای حقایق این سرزمین پوریم زده و درست به قصد پوشاندن آثار و تبعات آن رخ داد فوق وحشیانه، اینک در دانشگاه های ما به اندیشه ی تخدیر شده از دروغ نوجوانان ایران تزریق می کنند، پس باید به بریدن این رشته ی دراز دروغ همت کنیم که اینک تاریخ تمدن و هنر و سرگذشت ایرانیان نام داده اند. دست تنگی و بی مایگی امثال پوپ آن جا بروز می کند که گرچه برای امحاء داشته های خیالی پیش از مغول، کارگزاری به نام چنگیز را به خدمت گرفته اند، اما قادر نبوده اند دلیلی بر این اقدام ناممکن بیاورند که چرا ساخته های چنگیز را هلاکو و دست مایه های معماری هلاکو را تیمور تخریب می کرده است؟!! احتمالا برای این ویرانگری های پیاپی، که تنها آثار معماری ایران را شامل می شده، باید به دنبال ویروسی بود که هر حاکم ظاهر شده در این ملک را به بیماری مرموزی دچار می کرده، که با خراب کردن آثار معماری دیگران تسکین می یافته است. بدون شک شیوع این بیماری از مرکز کنیسه ها آغاز می شده که به دنبال یافتن همدستی بوده اند تا او را در موضوع نخستین و آخرین و وسیع ترین تخریب انجام شده در تاریخ بشر، یعنی انهدام مطلق هستی مردم شرق میانه در ماجرای پوریم، شریک کنند. بدین ترتیب تلاش های پوپ از جمله آن چه در زیر می خوانید، در زمره بدیع ترین شوخی های متنوعی قرار می گیرد که در باب تاریخ و هویت و هستی ایرانیان رواج داده اند. 

«نمونه ی تلاش های سازنده غازان خان این بود که فرمان داد در هر شهر مسجد و گرمابه ای ساخته شود تا درآمد گرمابه صرف نگهداری مسجد شود. بزرگ ترین دست آورد او ساختن شهرک شنب غازان در نیم فرسنگی جنوب تبریز بود که از زمان بنای تخت جمشید به بعد، در تنوع، سازمان و عظمت همتایی نداشت. ظاهرا غازان خان خود نقشه ها را ترسیم می کرد و نظارت بر کارها می پرداخت. مقبره ی او که اینک جز توده ی سنگی از آن باقی نیست، زمانی مجموعه ای از دوازده بنا بود». (پوپ، معماری ایران، ص ۱۷۱)

غازان خان را در رشته ی طویل حاکمان ایلخانی فقط ۹ سال بر تخت حکومت نشانده اند تا در طی آن برای هر شهر مسجد و گرمابه ای بسازد و اگر اینک بقایایی از هیچ مسجد و گرمابه غازانی در پهنه ایران نمی یابیم، پس احتمالا این سلطان ایلخانی نسب، برای انجام پروژه ی وسیع ساختمانی خود درایران شهری را نیافته است، چنان که از مجموعه ی تخت جمشد سان او، اینک جز توده ای از سنگ بر جای نیست که پوپ حتی آدرس همین توده سنگ در تبریز را عرضه نمی کند!!!

«ایران در اواخر سده ی چهاردهم به خاطر هرج و مرج سیاسی قربانی جاه طلبی های تیمور لنگ شد. مقارن سال ۱۳۹۴میلادی آن جنگجوی خون خوار در قلب ایران بود. بار دیگر شهرهای زیادی باخاک یکسان شد، همه مردمش قتل عام شدند و سده چهاردهم که با ایجاد سریع بسیاری از زیباترین بناها آغاز شده بود، در فلاکت به پایان رسید و باویرانی بسیاری از ظریف ترین بناها همراه شد. تیمور دارای بسیاری از بی رحمی های اسلاف مغولش بود، ولی ویرانگری اش کمتر از چنگیز و جنبه تصادفی داشت. او بسیاری از شهرها و اماکن مقدس را از ویرانی مصون داشت. وی بناهای برجسته را می ستود و به صورتی منظم صنعتگران را گرد آورد و روانه سمرقند ساخت. فتوحاتش در بخش بزرگی از آسیا برایش ثروت عظیمی، همراه با کارگران و مصالح فراهم کرد، ولی در آراستگی و مهارت ایرانی نقش مسلط را داشت. با استقرار همه ی این منابع در سمرقند، با سرعت یک سلسله ساختمان های شایان توجه ساخت و قصرش در سمرقند یکی از جالبترین مراکز مدنی جهان شد». (پوپ، معماری ایران، ص ۱۹۲)

این هم ویرانگر مغول دیگری، که نمی دانیم به چه دلیل و با چه بهانه ای، نوساخته های مغولان دیگری را تخریب می کند و مردمانی را به تیغ می سپارد که قاعدتا باید از نسل مغولان باشند؟!! زیرا مقدم بر او چنگیز مغول، چنان که گفته اند، نه از دارایی ماقبل هجوم خود و نه از مردم دارنده ی آن چیزی باقی نگذارده بود!!! رفتار این تیمور لنگ، با موضوع معماری بسیار تامل برانگیز است. او بناهای برجسته را می ستاید و در عین حال «بار دیگر شهرهای زیادی را با خاک یکسان و تمام خلق الله را به تیغ می سپارد تا سده چهاردهم میلادی را، که با ایجاد سریع بسیاری از زیباترین بناها آغاز شده بود، در فلاکت به پایان رساند». تاکید پوپ بر این که تیمور بناهای زیبای قرن چهاردهم میلادی را از ریشه برانداخته، نشان می دهد که تیمور از معماری قرون ماقبل خود چیزی نیافته بود. آن گاه پوپ از یادگارهای معماری تیمور در سمرقند یاد می کند که در زمان ما نیز هنوز بر سر پاست، اما نمی نویسد آن شهرها و بناهای بسیار که از آسیب هجوم خود معاف می کند، اینک در کجای ایران یافت می شود؟ از طریق این گونه بافته های پریشان و بی اساس است که به بنیان ماجرای تالیف کتاب معماری ایران ورود می کنیم: یهودیان برای ایجاد انحراف در درک علت نبود تشکل متمدنانه در ایران، تا زمان صفویه، سهام آن سازمان کنیسه ای مرتکب پوریم در شرق میانه را، میان مدیران یک «شرکت بین المللی تخریب» با مدیریت اسکندر مقدونی تا تیمور لنگ تقسیم کرده اند!!!  (ادامه دارد)